De reis naar Schiermonnikoog begint in alle vroegte in de bus van Alkmaar naar Leeuwarden. Hoe vaak heb ik deze rit over de Afsluitdijk inmiddels gemaakt?

Voor mij kijken vier jongens in uniform stoens op hun telefoon, oortjes in, de boodschap is duidelijk: op deze vroege maandagmorgen liever geen contact. Op weg naar de zeevaartschool op Terschelling gok ik. Ik moet denken aan een gedicht van Vasalis:

Afsluitdijk

De bus rijdt als een kamer door de nacht
de weg is recht, de dijk is eindeloos
links ligt de zee, getemd maar rusteloos,
wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.

Vóór mij de jonge pas-geschoren nekken
van twee matrozen, die bedwongen gapen
en later, na een kort en lenig rekken,
onschuldig op elkanders schouder slapen.

Dan zie ik plots, als waar ’t een droom, in ’t glas
ijl en doorzichtig aan de onze vastgeklonken
soms duidelijk als wij, dan weer in zee verdronken
de geest van deze bus; het gras
snijdt dwars door de matrozen heen.
Daar zie ik ook mezelf. Alleen
mijn hoofd deint boven het watervlak,
beweegt de mond als sprak
het, een verbaasde zeemeermin.
Er is geen einde en geen begin
aan deze tocht, geen toekomst, geen verleden,
alleen dit wonderlijk gespleten lange heden.

Explosie

De aanloop naar deze reis is minder poëtisch. Halverwege de nacht schrik ik wakker van twee enorme explosies, de geldautomaat drie huizen verderop wordt uit de gevel geblazen. De straat vol politie, buren, glas, van slapen komt weinig meer. Zo trek ik enkele uren later moe en met mijn gedachten elders de deur achter me dicht. Terwijl mijn tas met portemonnee en sleutels nog binnenstaat. Het bezorgt me een stressvolle start van de morgen, maar nu zit ik in de bus en mag nog even blijven zitten. Over een uur zal ik overstappen op een andere bus die mij naar Lauwersoog zal brengen waar de boot klaarligt naar Schiermonnikoog, het kleinste Waddeneiland van Nederland.

Lopen

Ik kan de weg dromen. Straks aan de overkant is er de keus: pak ik de bus of ga ik lopen. Nou ja keus, ik ga natuurlijk lopen, de vier kilometer lange wandeling over de dijk naar het enige dorp op Schier is te mooi om over te slaan. Aan het eind van de dijk zal ik rechtsaf slaan en via de Reeweg het dorp inwandelen, tot aan de T-splitsing met de Voorstreek waar zich het episch centrum van het eiland bevindt: op de hoek de Spar, de enige supermarkt van het dorp, links hotel Van der Werff, rechts het Graaf Bernstorff hotel. Op de boot is het grote raden al begonnen, wie gaat straks naar welk hotel? Hoge hakjes? Graaf Bernstorff. Kaplaarzen? Van der Werff. Mij zijn ze voor een logeerpartij allebei te duur, maar voor koffie of een glas bier kies ik principieel voor de laatste.

Vernieuwing gebrek aan zelfbeheersing

In de gelagkamer van Van der Werff lijkt het alsof de tijd heeft stilgestaan. Krakende vloeren, gammele stoelen, tafels met Perzische tapijtjes, met een enkel brandgat soms, waartussen obers in zwart filterkoffie serveren voor een euro. Dit alles in de geest van Jan Fischer, de markante Amsterdammer die het hotel jaren bestierde en zijn bedrijfsfilosofie kernachtig wist samen te vatten met de woorden: ‘Vernieuwing is gebrek aan zelfbeheersing’. Als ik later deze week met Irma toch zal neerstrijken op het terras van Graaf Bernstorff en ik bijna verontwaardigd vraag ‘Waarom hier?’ blijk je de zaak ook praktisch te kunnen benaderen: ‘Omdat je aan deze kant van de straat in het avondzonnetje zit’.

Lijstje

Er zijn een paar dingen die ik voor de komende dagen op mijn lijstje heb staan. Zo wil ik een dienst bezoeken van de monniken die zich sinds 2015 weer op het eiland gevestigd hebben. Ik wil de oostkant van het eiland ‘omwandelen’, in ieder geval doornstruinen tot Kaap Willemsduin, en je kunt niet op Schiermonnikoog geweest zijn zonder ook even op Vredenhof gekeken te hebben, de mooie intieme begraafplaats in de duinen.

Vredenhof

Ik ken Vredenhof en Schiermonnikoog al voor ik mijn eerste voet op het eiland zet en dat komt door Wibo van der Linde, journalist en tevens schrijver van ‘Het geheim van Vredenhof’, een jeugdserie die begin jaren tachtig door de TROS wordt uitgezonden. De producent van de film is overigens Jan Fischer, inderdaad, die van het Hotel. Hij zou in latere jaren voorzitter van de stichting “Vredenhof” worden en is daar na zijn overlijden in 2014 ook begraven. Net als Sake van der Werff, de hotelhouder van wie Fischer het hotel koopt en tevens een van de stichters van het kerkhof. Maar de geschiedenis van Vredenhof gaat veel verder. In 1863 al werden zeven bemanningsleden van een gestrand Zweeds schip begraven op de plek in de buurt van het latere Vredenhof. In 1917 nemen enkele inwoners van Schiermonnikoog het initiatief voor de stichting van Vredenhof, een begraafplaats voor de aangespoelde drenkelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ook drenkelingen uit de Tweede Wereldoorlog worden hier begraven.

Bijzondere dingen

‘Er gebeurde en gebeuren bijzondere dingen op dit kleine begraafplaatsje’, schrijft Sjon Stellinga in ‘Verdwaald op Schiermonnikoog’, een boek waarin hij verslag doet van zijn burgemeesterschap op het eiland. Zo werd in de oorlog, toen het eiland bezet werd door de Duitser, de oude traditie om aangespoelde drenkelingen te begraven met hun nationale vlag op de kist terwijl ondertussen het betreffende volkslied werd gespeeld, gewoon voorgezet. Er bestaan foto’s van zo’n begrafenis. De Wehrmacht die in de houding staat terwijl een kist met daarin het stoffelijk overschot van een Brit langzaam het graf in wordt gelaten. Omgekeerd wordt er tot de dag van vandaag ook respect getoond en dat is niet minder bijzonder. Op vier mei loopt een lange stoet, soms wel vierhonderd mensen van de grote kerk naar Vredenhof. Wanneer de stoet daar aankomt gaan alle mensen als in een erehaag rond de begraafplaats staan. Dan volgen de volksliederen, acht in totaal, van de acht nationaliteiten die hier begraven liggen. Van de Britten, de Canadezen, de Fransen tot die ene Marokkaanse held. En dan wordt op vier mei ook het volkslied van de Duitsers gespeeld. Zij speelden voor ons dus wij spelen voor hen.’

Tijd tekort

Ik check mijn telefoon, de weersvoorspellingen zijn goed, het ANP meldt dat er een walrus op het eiland is gesignaleerd. Zoals altijd is er tijd tekort.