Mijn hele leven al kom ik graag en veel op de Wadden. Of de zon nu schijnt of dat het stormt, ik voel mij er thuis. Steeds vaker vraag ik mij af hoe dit unieke gebied er voor staat. Hoe houdt het Wad zich in deze snel veranderende wereld?

Daarom maak ik de komende twee jaar in etappes een rondreis van Texel naar Esbjerg en weer terug. Onderweg raap ik alles op wat ik mooi, interessant, of waardevol vind; als een echte jutter zie ik later wel waar ik het voor gebruiken kan. Misschien vind je het leuk om mij te volgen, heb je tips, of wil je een keertje met me mee.

Eerste keer

Ik ben een jaar of twaalf als ik samen met mijn vader, moeder, broer en zus voor de eerste keer de oversteek maak naar Texel. Van het huis in de buurt van Den Hoorn waar we de herfstvakantie doorbrengen herinner ik mij niets, ik kan het gek genoeg nog wel ruiken. Hoewel nog nooit op de Wadden geweest, weet ik al van alles over het gebied. Zo jong als ik ben spel ik iedere dag de krant, en die staat eind jaren zeventig vol met alarmerende berichten over de zorgwekkende staat van de natuur. Ik weet dus dat het kantje boord is geweest voor de Wadden. Het besluit om van de Waddenzee een natuurgebied te maken is nog vers (1971), tot die tijd zijn er vergevorderde plannen om een groot deel van de Waddenzee in te polderen. Dat dit niet is gebeurd mag voor een belangrijk deel op conto worden geschreven van de in 1965 opgerichte Waddenvereniging, die ik als wereldverbeteraar in de dop dan ook op de voet volg. Wat zou ik graag rondlopen in zo’n stoere ‘Wees wijs met de Waddenzee’ trui. Wegens geldgebrek moet ik het voorlopig doen met een sticker achter op mijn agenda. Nu ik een echt Waddeneiland ga bezoeken voelt dit als een gebeurtenis. Ergens deze vakantie moet het zijn ‘aan’ geraakt tussen mij en de Wadden, een vakantieliefde die in de loop der jaren zal uitgroeien tot een duurzame relatie die er ondanks weer en wind alleen maar sterker op geworden is..

Inspectie

Als frequent bezoeker zie ik het landschap in de loop der tijd veranderen. Nu hoort het Waddengebied ook altijd in beweging te zijn, maar toch houd ik mijn hart vast. Klimaatverandering, economische druk, intensivering van de landbouw, de komst van grote getale windmolens, er komt de komende jaren wel erg veel op de Wadden af. Hoewel er gelukkig ook veel positief nieuws te melden valt, zal het Waddenlandschap de komende vijfentwintig jaar sneller van aanzien veranderen dan ooit. Daarom is dit voor mij het uitgelezen moment om een al lang gekoesterd plan ten uitvoer te brengen, ik ga de komende twee jaar ‘op inspectie’. Hoe heeft het Waddengebied zich in de loop der eeuwen ontwikkeld, hoe ligt het gebied er nu bij, en hoe liggen de kansen voor over vijftig jaar? Wat doet de mens met de Wadden, en wat doen de Wadden op hun beurt met de mens? En wat doet dit landschap met mij? Wat maakt het in mij los, waarom keer ik er altijd weer terug?

Natuur?

Een van de dingen waar ik achter wil komen is of en zo ja waar de natuur nog haar gang mag gaan in het Waddengebied. Sinds ik mij ook professioneel wat meer met de ontwikkeling van het landschap bezighoud realiseer ik mij dat in Nederland ieder stukje land is bestemd en beschreven. Wat wij natuur noemen is meestal niet het resultaat van ‘afblijven’ maar juist het gevolg van intensieve bemoeienis door de mens. Die vraag sluit alvast aan bij een enorme hoeveelheid ‘juttersbuit’ die ik inmiddels uit de archieven van de Waddenprovincies heb weggesleept:

‘Op basis van de beleidsnota Natuur ‘Groen van Wad tot Westerwolde’ (2013-2021) zet Groningen in op een duurzaam cultuurlandschap, een landschap dat oogstbaar is en dat bevorderlijk is voor de biodiversiteit. De kenmerkende landschapskwaliteiten bestaan uit de openheid, oude dijken, wierden, maren, erven en groene linten. Voor het agrarisch landschapsbeheer zijn de oude dijken, de wierden en de maren de hoofdelementen. Daarnaast zijn er bijbehorende elementen zoals kolken bij dijken en contoursloten bij wierden. Het natuurbeheer op de kwelders is er op gericht de verruiging met zeekweek terug te dringen en daarmee de diversiteit op de kwelders te vergroten. Dit wordt gerealiseerd door een mozaïek van beweidingsregimes, zowel wat betreft de vee-dichtheid als het type vee.’

Huppeltje

Maar misschien nog wel meer gefascineerd ben ik door de vraag wat landschap, het Waddenlandschap in het bijzonder, doet met de mens. Matthijs Deen schreef er onnavolgbaar over in zijn geschiedschrijving over de Wadden, een boek dat ik natuurlijk ook in mijn rugzak heb gestopt:

‘ Mijn vader was een gesloten man, die zijn eigen en andermans emoties niet goed kende, en die, als hij niet aan het werk was hele dagen lezend in zijn stoel doorbracht zonder iets te zeggen. Zijn levenshouding kwam niet alleen voort uit de mores van zijn generatie, hij was zelf een eiland. Dus toen mijn vader met ons in de auto naar Harlingen vertrok was hij gespannen. Voor hem had deze reis niet gehoeven. Maar eenmaal op de veerboot, die na drie korte stoten van de scheepstoeter los kwam van de kade, ontspande hij. Onze gastvrouw stond ons op de steiger op te wachten en ging ons voor naar het vakantiehuis in de Dorpsstraat. Binnen rook het naar kokosmat en koffie. Er was een pan soep. En toen we die middag gezamenlijk over de bospaden het dorp verlieten en na een half uurtje onder de bomen uit liepen en het open duinlandschap zich voor ons ontvouwde, toen gebeurde het onvoorstelbare: Mijn vader maakte een huppeltje.’

Ga je mee?

De komende twee jaar ga ik op pad. Via mijn website doe ik met blogs, reportages, interviews, wekelijks verslag. Misschien kun jij me helpen. Weet jij plekken in het Nederlandse, Duitse of Deense Waddengebied waar ik echt een keer naar toe moet, onderwerpen waar ik zeker in moet duiken, boeken die ik moet lezen of mensen die ik beslist moet spreken? Ik hoor het allemaal heel graag. Misschien wil je zelfs wel een keertje met me mee. Eens in de vier weken spreid ik mijn juttersbuit uit in mijn Waddennieuwsbrief. Laat even weten of je het leuk vindt deze te ontvangen en of je mensen kent die dit ook leuk zouden vinden.